प्रवचन – 16.08.2025 – प पू श्री मुकेश मुनीजी म सा – (बिबवेवाडी जैन स्थानक)
भगवंत महावीर स्वामींनी आपल्या मोक्षमार्गावर चालण्यासाठी 12 भावनांचे चिंतन सांगितले आहे. त्यातील दुसरी भावना आहे “अश्रय भावना”.
‘अश्रय’ म्हणजे आधार. आपण नेहमी कोणाचा तरी, कशाचा तरी आधार घेत जगत असतो – पैसा, मान-सन्मान, पद, सत्ता, नातेसंबंध, शरीर, सौंदर्य… पण विचार करा, हे सारे किती टिकणारे आहे?
जैन धर्म सांगतो की, ज्याचा आधार बदलता, नश्वर, क्षणिक आहे, तो खरा आधार नाही.
खरा आधार तोच, जो शाश्वत, अविनाशी आहे – आणि तो म्हणजे आत्मा व धर्म.
उदाहरण १:
समजा एखाद्याने आपले घर वाळूत बांधले, तर पहिल्या पावसात ते कोसळेल. पण जर मजबूत दगडावर पायाभरणी केली, तर कितीही वारा-पाऊस आला तरी घर टिकून राहील.
तसेच, जर आपण नश्वर गोष्टींवर आधार ठेवला, तर दुःख येणारच. पण जर आपण धर्मावर, आत्मज्ञानावर आधार ठेवला, तर कोणत्याही परिस्थितीत मन ढळणार नाही.
उदाहरण २:
एक व्यापारी केवळ नफ्यावरच आपली ताकद ठेवतो. एक दिवस अचानक तोटा झाला, तर तो तुटून जातो. पण जर तो व्यापारी समजतो की, नफा-तोटा हे क्षणभंगुर आहे, आणि माझा खरा आधार माझे सद्गुण, माझा धर्म, माझा आत्मा आहे – तर तो शांत राहतो.
भावनेचा सार:
• खरा आधार बाह्य वस्तूंमध्ये नसून अंतर्मनात आहे.
• पैसा, पद, सौंदर्य, नातेसंबंध – हे सर्व नश्वर आहेत.
• आत्मा आणि धर्म – हेच शाश्वत आश्रयस्थान आहे.
• जो या भावनेचे चिंतन करतो, तो संकटातही खंबीर राहतो.
“बाह्य गोष्टींवर आधार ठेवणारा कधी तरी कोसळतो, पण आत्म्यावर आधार ठेवणारा सदैव उभा राहतो.”
