प्रवचन – 19.08.2025 – प पू श्री मुकेश मुनीजी म सा – (बिबवेवाडी जैन स्थानक)
“संसार भावना – वैभवातून वैराग्याकडे”
जैन धर्मातील 12 भावना हे आत्मशुद्धीचे महत्त्वाचे साधन आहे. त्यातील संसार भावना आपल्याला शिकवते की – हा संसार अखंड दुःखाचा प्रवाह आहे. जन्म, मरण, लाभ, हानी, ऐश्वर्य, मानमरातब – हे सर्व क्षणिक आहे. या भावनेतून वैराग्य निर्माण होते व आपले पाऊल मोक्षमार्गाकडे वळते.
ऐश्वर्यसंपन्न शालिभद्र – ३२ राण्या, अमर्याद संपत्ती, वैभवशाली जीवन! तरीही त्यांच्या मनाला शांती नव्हती. एक दिवस त्यांना सत्याची जाणीव झाली की – “ही संपत्ती, हे वैभव क्षणभंगुर आहे. खरे सुख आत्म्यात आहे.” त्यांच्या मनात वैराग्य जागले. आणि त्यांनी ठरवले की – संसार सोडून अनागार जीवन स्वीकारायचे. शालिभद्र “सर्वांचा नाथ” बनला, वैभवाचा नाही – तर वैराग्याचा!
शालिभद्राची दीक्षा घेतल्याची बातमी ऐकून त्यांची बहीण, जी धन्ना सेठ यांच्या घरी गृहिणी होती, फार दुःखी झाली. ती भावनिक होऊन सतत व्याकूळ होत राहिली. हे पाहून धन्ना सेठ विचारात पडले –
“माझी पत्नी एवढी का खिन्न झाली आहे? संसार म्हणजे अखंड दुःख, आसक्ती आणि बंधन आहे. आज शालिभद्राने वैराग्य स्वीकारले, उद्या आपल्याला ही हा संसार सोडून जावे लागेलच.” या चिंतनातून त्यांच्या मनातही गाढ वैराग्याची ज्योत प्रज्वलित झाली. त्यांनी निश्चय केला – “सर्व पत्नी, संपत्ती, वैभव यांचा त्याग करून मीही दीक्षा घेईन.” असे म्हणून धन्ना सेठांनीही शालिभद्राच्या पावलावर पाऊल ठेवत अनागार जीवन स्वीकारले.
या दोन प्रसंगांतून आपल्याला “संसार भावना” स्पष्टपणे उमजते –
• संसार म्हणजे दुःखाचा अखंड प्रवाह आहे.
• वैभवातही खरे सुख नाही.
• शालिभद्राने वैभव सोडले, आणि त्यातून धन्ना सेठांनाही वैराग्य आले.
• म्हणून खरे सुख, खरी शांती केवळ आत्मानुभवात आहे.
तर चला, शालिभद्र व धन्ना सेठ यांच्या प्रेरणेतून आपणही संसाराच्या क्षणभंगुर मोहातून दूर जाऊन आत्मकल्याणाचा मार्ग दृढ करूया.
संसार भावना रोज स्मरणात ठेऊया, आणि मोक्षमार्गाकडे पाऊल टाकूया.
